De nieuwbouw: Living building concept (in Dutch, btw)¶

Dit is de tweede bijeenkomst van de nieuwbouw waar ik bij aanwezig ben. De eerste was ook daadwerkelijk het eerste congres van "de nieuwbouw" (waar ik ook een samenvatting van heb ). De bijeenkomst van donderdag bestond uit drie delen: een inleidende presentatie door professor Hennes de Ridder, een discussie in 4 deelgroepen en een afsluitende algemene discussie.

Presentatie Hennes de Ridder

De bouw heeft toch wel aardig wat invloed op Nederland. 25% van het wegverkeer is bijvoorbeeld bouwgerelateerd. Bouw weg, files weg. 35% van het afval. Enz. Dus als je de bouw kan verbeteren kan je aardig wat invloed hebben op Nederland als geheel.

Veranderingen

Veranderingen. Ergens is het raar dat gebouwen voor 200 jaar worden neergezet als de wereld (en de eisen aan gebouwen) zo rap veranderd. Het klimaat verandert. De economische situatie verandert. Technologie veranderd enorm. De stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg zou bijvoorbeeld nu 20% lichter zijn: hij is overgedimensioneerd. Hij is bijvoorbeeld eigenlijk anderhalve meter te hoog. Oh, en er is voor 25 miljoen een software systeem gebouwd om te zorgen dat er geen foutgevoelige mensen de uiteindelijke sluitbeslissing nemen. Tja, maar er zit natuurlijk in niets zoveel zekerheid van menselijke fouten als in een groot softwaresysteem. Zal nooit goed lukken.

En sinds wanneer weten we dat fijnstof de beperkende factor is bij het ontwerpen van de infrastructuur? Sinds een paar jaar. Dat gooit alles overhoop. Fijnstof is de beperkende factor bij veel infrastructuurprojecten die nu beginnen.

Huizen worden voor 60 jaar levensjaar ontworpen. "Moet al die rommel 60 jaar blijven staan?"

Eisen en wensen

Eigenlijk zou de de bouw een normale industrie moeten worden. Wat is het verschil? In de bouw heb je bijvoorbeeld alleen eisen. Normaliter heb je veel meer een wat algemene oplossingruimte. Ik wil een spijkerbroeek van max 80 Euro, met steekzakken, dat is het wel ongeveer. Keuze van een partner: het moet een meisje/jongen zijn, da's de enige echte eis. De rest is wensen ("liefst rijk en dik").

Eisen zijn lastig. Precies op een eis terecht komen als ontwerper? Onmogelijk. Hoe kan je met ontwerpen precies zeker weten dat je exact op "1m60 onder het gemiddelde hoogwater" terecht komt?

Wensen zijn veel leuker. Daar kan je op scoren. Daar kan je leuke dingen mee doen.

Aanbodgestuurd

Je stapt niet naar Nokia toe voor een eigen individueel mobieltje, maar je kiest uit het bestaande aanbod. In de bouw is alles een prototype. Bos en Lommer dondert ongeveer in elkaar omdat er fouten bij de kolommen zijn gemaakt. Hoeveel kolommen worden er uitgerekend, getekend, bekist, enz. per jaar? Anderhalf miljoen in Nederland. Stommer kan het niet. Wat is de lol ervan om dat steeds weer opnieuw te doen?

En het gaat in de bouw de hele keten door. Meneer boven eist en verrast de toeleverancier ermee. Die verrast zijn onderaanmemer weer, enz. In plaats dat de klant verrast wordt door het beschikbare aanbod vanuit de markt.

De scheepsbouw werkt al geruime tijd met veel vastere basiseenheden in plaats van steeds weer een prototypeboot in mekaar te klussen.

Sommige zaken kan je niet met het Living Building Concept bouwen. Een apart concertgebouw of de noord-zuid lijn. Dat zijn unieke zaken. Dat moet je ook niet op die manier willen.

En al die nieuwe contracten? Met lange looptijden? En inclusief onderhoud? Idioot. Hoe kan je voorspellen hoeveel grafitti er over 10 jaar gespoten wordt? En waarom leg je je voor je schoolkantine voor 40 jaar vast op 1 cateraar, geintegreerd in het bouwcontract? Dan mag je voor je personeelsfeestje over 10 jaar geen wijntje zelf meer meenemen van de cateraar. Wat heeft dat met je bouwcontract te maken? Opsluiten die hap. Heropvoeden. TBS misschien?

Relaties

De bouw is zo gestoord dat ze geen normale relaties aan kan gaan. Wat normaal is: eerst een begin maken met een relatie, dan wat dingen samen doen en dan nog eens wat netjes regelen. In de bouw heerst het angelsaksische systeem in al z'n ellende: je struikelt gelijk in het begin over de juristen.

Er wordt veel met schijnzekerheid gewerkt. Kansrekening om het aannemelijk te maken hoe lang iets kan/moet blijven staan. Maak toch liever een eenvoudige lichte stormvloedkering en kiep hem na 20 jaar in de hoogovens en bouw een nieuwe. Scheelt ook schilderwerk. De oosterscheldekering wordt in mijn leven nog gesloopt, denkt Hennes. Kustverlenging is nu de trend.

Denk meer dynamisch. De wereld veranderd. En de lifecycle van componenten is afhankelijk van de veranderingen in de wereld. Kijk ook nooit terug (naar de "sunk costs"). Maar optimaliseer op ieder moment de kosten en de waarde t.o.v. de verwachte levensduur van de losse componenten. En wat voor invloed heeft dat op het gebouw als geheel?

PPS, publiek-private samenwerking? Vaak verkeerd gebruikt. De klant en de leverancier zijn niet gelijkwaardig. Het schoolbestuur en de aannemer die het schoolgebouw neerzet worden vaak als gelijkwaardig samenwerkende partners gezien. Onzin. Het schoolbestuur is de baas over de school en de aannemer levert gewoon.

Standaardisatie

Traditioneel is het standaardisatieniveau laag. Individuele onderdeeltjes waarop de aannemers zo goedkoop in moeten kopen. Het contractniveau zit daar maar net boven. Het contract is top-down, de eisen (duizenden) zitten heel laag.

Bottom-up, aanbod-gebaseerd werken is dat je vanuit het aanbod standaard-oplossingen aanbiedt. Dan ligt het standaardisatieniveau veel hoger en kan ook het contract veel eenvoudiger en kleiner.

Gebruik het niet voor een exclusief concertgebouw, maar stadions voor AZ en een rijtje wolkenkrabbers aan de Amsterdamse zuidas: gewoon standaarspullen met aanpassingen.

Discussie na afloop van Hennes' verhaal.

Na Hennes' praatje hadden we een discussieronde. We werden in 4 groepen verdeeld. Niet iedereen hoorde precies bij een van de groepen, maar goed.

• Architecten
• Aannemers
• Opdrachtgevers publieke sector (daar was ik bij geplaatst).
• Opdrachtgevers private sector

Er waren drie stellingen om over te discussiëren. Zo'n discussie is lastig op te schrijven, dus dit wordt geen compleet overzicht.

• De verschuiving naar aanbodgericht sturen is zowel voor opdrachtgevers als aannemers en architecten wenselijk.

  Ja. Voor iedereen moet er veel te winnen zijn. Aan de andere kant betekent het verandering en dat zal voor een deel van elke doelgroep pijnlijk zijn.

  De architecten eisten wel esthetische vrijheid.

  De aannemers dachten dat het vooral voor de grote aannemers zou gelden, die kunnen efficienter bouwen. Zelf vond ik dat juist ook kleinere aannemers deelconcepten goed via het living building concept zouden kunnen aanbieden. Hennes denkt dat het inderdaad misschien wel wat meer bij de grotere aannemers kan komen te liggen omdat die meer mogelijkheid hebben voor onderzoek en ontwerp.

• Indien de verschuiving nu op zou treden, zijn we er klaar voor. Welke stappen moeten er nog genomen worden om mee te doen aan de aanbodgerichte markt?

  Zelf vind ik van niet. De opdrachtgevers zeggen dat ze klaar zijn en de aannemers zullen dat ook wel zeggen. Maar allebei wachten ze op de andere partij. "Kom nou met die impuls, dan ben ik er gelijk klaar voor".

  Het is essentieel dat de geleverde objecten van gegarandeerde, gecertificeerde kwaliteit zijn. Je moet erop kunnen vertrouwen.

  Het groepje van de private opdrachtgevers vond dat ze er niet klaar voor waren. De houding moet om. En een omslag in denken van prijs naar waarde.

• Mijn rol in de bouwketen verandert ten goede t.o.v. de andere groepen door deze verschuiving.

  Als opdrachtgever moet je meer betrokken raken bij het proces. Je moet erg goed op de hoogte zijn van je eigen kernprocessen. De aannemer moet weer veel beter en veel meer over de objecten die hij aanbiedt. Meer research en ontwikkeling, bijv. En dat moet dan in het proces bij elkaar komen.

Er was een vraag naar praktijkvoorbeelden. Er is nog niet veel. Er is wat in de woningbouw qua standaardwoningen. In de utiliteitsbouw is er helemaal niet veel. Wel een voorbeeld: BAM heeft twee stadions aan Zuid-Afrika verkocht omdat ze de stadions al in de computer hebben. Verschillende varianten, 3d visualisatie, bestaande kennis, enz. BAM was de enige die met een stadion in z'n laptop naar die lui toe kwam. Ook is er een bedrijf dat standaardbruggen verkoopt (met composietmaterialen) en die verkoopt zich helemaal scheel.

Het is raar dat de bouw zo ambachtelijk is. De heipalen onder het gebouw zijn 100% gegarandeerd en daar kan je op vertrouwen. Maar de kolommen er bovenop worden met de hand geklust. Hoe kan je daar de veiligheid en kwaliteit van garanderen?

Conclusie

En de uiteindelijke prikkel dan? Volgens Hennes kan dat alleen maar geld zijn. Als we er in slagen om met onze voorbeeldprojecten aan te tonen dat er goed geld mee te verdienen en te besparen is...

Overigens: alle 5 foto's .